Cihangir’de Bir Aşk ve İrfan Ocağı

Tasavvufî menâkıbnâmeler kültür tarihi araştırmalarında ilk müracaat edilecek kaynaklardandır. Arap ve İran edebiyatında din ve devlet büyükleri hakkında yazılan umumî tabakât kitaplarından farklı olarak bizim edebiyatımızda müstakil menâkıbnâmeler daha fazla rağbet görmüştür. “Cihângîr’de Bir Aşk ve İrfân Ocağı” da müstakil sûfî tezkireleri içinde değerlendirilmesi gereken bir eserdir. Besnili Nehcî Mustafa Efendi’nin samimi bir üslupla kaleme aldığı bu menâkıb, Burhâneddin Cihângîrî’nin hayatı ve menkıbeleriyle ilgili aktardığı hatıralar ve İstanbul’un gündelik yaşayışına dair verdiği bilgilerle önemli bir kitap olma özelliğini taşıyor.

Hasan Burhâneddîn Cihângîrî Hazretleri Halvetiyye/Ramazâniyye tarîki azîzlerindendir. İstanbul’un Cihângîr semtinde çerâğ uyandırdığı için Ramazâniyye Halvetîleri’nin onun tarafından kurulan kolu “Cihângîriyye” diye anılmıştır.

Azîz Hazretleri Harput’ta doğdu. Bursa’ya hicret etti. On sekiz yaşlarında Halvetiyye şeyhlerinden Yakûb Fânî Hazretleri’ne intisâp etti. Yakûb Efendi’yle birlikte İstanbul’a geldi. Eyüp’te Baba Haydar Tekkesi’ne yerleşti. Şerbetçi Mehmed Efendi ve Pîr-i Halvetî Ramazân Mahfî Hazretleri’nden cân sohbetleri dinledi. Sıkı bir halvet ve zikir terbiyesinden geçerek sülûk çıkardı. 1611 yılında hilâfet verildi, Cihângîr Camii’ne meşîhat konularak buraya şeyh tayin edildi. Câmii dâhilinde yaptırdığı tekkede vefâtına kadar tam elli iki sene irşâd ile meşgûl oldu ve pek çok halîfe yetiştirdi. 6 Ekim 1663 tarihinde vefât etti. Kendilerinin hayâtta iken yaptırdıkları türbesi, Cihângîr Câmii içinde bulunmakta ve halen ziyâret edilmektedir.

CİHÂNGÎRDE BİR AŞK VE İRFÂN OCAĞI başlığıyla sadeleştirdiğimiz “Tuhfetü’s-Sâlikîn ve Hediyetü’l-Mürşidîn” adlı eser Hasan Cihângîrî Hazretleri’nin halîfelerinden Besnili Mustafa Nehcî (ö.1680’den sonra) tarafından kaleme alınmıştır. Nehcî’nin kaydettiği notların tertibiyle ortaya koyduğu Tuhfe, bizzat Cihângîrî Hazretleri’nden dinlediği veya şâhit olup da derlediği hatıraları ihtivâ etmektedir. Bu eser başta Cihângîriyye erkânı olmak üzere XVII. asrın siyâsî ve kültürel resmiyle ilgili bilgiler vermesi, İstanbul, Besni ve Şam hattından önemli anekdotlar kaydetmesi münasebetiyle kültür tarihçilerinin başucu kitaplarından biridir.